Artykuł „Detection of Conspiracy Narratives Using the Information Marker Method. A Study in the Methodology and Philosophy of Information” autorstwa Mariusza Szynkiewicza, opublikowany w czasopiśmie Ethics in Progress (2023), przedstawia metodę wykrywania cech narracji spiskowych w badanych komunikatach.
Głównym problemem analizowanym w artykule jest stworzenie narzędzia do rozpoznawania narracji spiskowych w treściach informacyjnych, które, w przeciwieństwie do modelu CONSPIR, skupia się na analizie samych komunikatów, a nie postaw poznawczych ich twórców.
Teza artykułu głosi, że poprzez zastosowanie „metody znaczników informacyjnych”, opartej na modelu CONSPIR (zmodyfikowanym i rozszerzonym), można skutecznie identyfikować specyficzne cechy narracji spiskowych, zwłaszcza w kontekście zagadnień naukowych. Autor twierdzi również, że spopularyzowane pojęcie „teoria spiskowa” nie dokońca odpowiada tej klasie przekazów. O wiele bardziej adekwatnym jest natomiast termin „narracja spiskowa”, lepiej oddający charakter i specyfikę interesująych go treści – zwłaszcza w kontekście kwestionowania naukowych ustaleń i manipulacji prawdą. Proponowana modyfikacja ma także silne uzasadnienie metodologiczne.
Do kluczowych pojęć i analizowanych znaczników należą: ekstremalny sceptycyzm (nieuzasadniona podejrzliwość wobec oficjalnych wyjaśnień), impregnacja poznawcza (opór wobec kontrargumentów i nadmierne wykorzystywanie hipotez pomocniczych), hiperkrytycyzm (kompleksowe i pozamerytorycznme podważanie wiarygodności oponentów), akceptacja wewnętrznej sprzeczności (jednoczesne przyjmowanie sprzecznych sądów), intencja moralna (przypisywanie wyłącznie złych motywacji stronie przeciwnej), ekstremalny determinizm (odrzucanie przypadkowości zdarzeń), syndrom oblężonej twierdzy (postrzeganie siebie lub swojej grupy jako ofiar), tzw. klastrowanie (publikowanie narracji spiskowych w klastrach) oraz stosowanie kalek pojęciowych i powtarzajacych się zbitków semantycznych (charakterystyczne zwroty i wyrażenia).
W konkluzjach autor podkreśla, że choć lista znaczników nie jest zamknięta a ich znaczenie kategoryczne (bezwarunkowe), rozpoznanie w badanym komunikacie wskazanych markerów powinno wzbudzić uzasadnione podejrzenie i skłonić do powstrzymania się od rozpowszechniania przekazów. Powinno natomiast skłonić odbiorcę do weryfikacji treści (fact-checking). Narracje spiskowe są uznawane za niepożądane, ponieważ podważają zaufanie do nauki, tworzą fałszywe światopoglądy i prowadzą do „niekończącego się braku zaufania”. Artykuł postuluje również potrzebę adaptacji metod edukacyjnych w celu wyposażenia odbiorców w narzędzia do krytycznego identyfikowania i weryfikowania narracji spiskowych.
Tekst dostępny jest w języku angielskim.
